Lorem ipsum

Checklist: Een persoonlijk calamiteitenplan in 10 stappen

20 Mar 2023

door Noodzaken

Maak je eigen persoonlijke calamiteitenplan. Want ook in onze goed geregelde Westerse samenleving kan zich een noodsituatie voordoen, of je nu thuis bent of onderweg. Om je overlevingskans te vergroten zou iedereen zich eigenlijk moeten voorbereiden op rampen, calamiteiten en noodsituaties. Denk aan een overstroming, extreme weersituatie, stroomstoring, maatschappelijke onrust, grote brand of zelfs een terreurdaad.

Essentiële voorzieningen zoals informatievoorziening, elektriciteit, gastoevoer, stromend water, medische zorg en voedselvoorziening zijn op zo’n moment belangrijk. Daarom moet je ook voorbereid zijn op de uitval of onbereikbaarheid daarvan. Begin vandaag nog met je voorbereiding door onze handige 10-stappen checklist door te nemen.

59 procent van Nederland is gevoelig voor overstromingen

Gelukkig raken steeds meer mensen er van doordrongen dat het verstandig is om je voor te bereiden op calamiteiten en rampen. Want wist je bijvoorbeeld dat 59 procent van Nederland gevoelig is voor overstromingen; 26 procent van Nederland onder zeeniveau ligt en 29 procent gevoelig is voor rivieroverstromingen ¹.

Om je goed voor te bereiden op noodsituaties zou je een calamiteitenplan voor jezelf en je gezin moeten maken en dit met je gezinsleden moeten doornemen, oefenen en onderhouden naar de toekomst toe.

Voorbereiden op calamiteiten

Er zijn een groot aantal mogelijke noodsituaties; overstromingen, natuurbranden, epidemieën, gevaarlijke stoffen, stormen, zware sneeuwval. Maar denk ook aan calamiteiten zoals onder andere cyberaanvallen, langdurige stroomuitval, ziektegolf, een economische melt-down, terreurdaden en stralingsincidenten.

Een calamiteit kan zich op elk moment voordoen en komt vaak zonder of weinig aankondiging. Mogelijk moet je je woning onmiddellijk verlaten of wordt zelfs iedereen in je omgeving geëvacueerd. Het kan ook zijn dat je juist in je huis moet of wilt blijven, omdat het niet veilig is op straat of omdat je überhaupt niet de deur uit kan door hoog water.

Een persoonlijk calamiteitenplan helpt je voor te bereiden op dit soort situaties. Maar hoe doe je dat? Wat heb je er allemaal voor nodig? In dit stappenplan gaan we je op weg helpen om de veiligheid van jou en je gezin te vergroten.

Communicatie is het toverwoord

Het bespreken van het belang van een calamiteitenplan met je gezin is een belangrijke eerste stap. In het bijzonder de gevaren van brand en extreme weersituaties zouden aan de jongsten in het gezin moeten worden uitgelegd.

Iedereen moet ook van plan zijn om een stukje verantwoordelijkheid te willen nemen, zijn steentje te willen willen bijdragen en zijn of haar taak serieus te nemen.

Bij hele jonge kinderen is dit natuurlijk lastig, maar je kunt een kind al jong leren om betrokken te zijn. Zo zou je een klein (nood)rugtasje kunnen maken waar het een paar noodartikelen in kan bewaren, en dat kan ook een fijne knuffel zijn. Zo heeft je kleinste ook het gevoel een bijdrage te leveren.

Keep it simple

Om effectief te zijn moet je plan zo eenvoudig zijn als in alle redelijkheid maar mogelijk is. Ingewikkelde calamiteitenplannen zijn minder effectief en veroorzaken verwarring. Een eerste voorbereidende stap in dit proces is om in kaart te brengen welke onvoorziene situaties zich in jouw omgeving kunnen voor doen. Zo hoef je je in Nederland niet voor te bereiden op tropische cyclonen of vulkaanuitbarstingen. In Groningen zou je je daarentegen wel kunnen gaan voorbereiden op aardbevingen of -schokken veroorzaakt door de gaswinning. En in een groot deel van Nederland is het verstandig om je op overstromingen voor te bereiden.

Een persoonlijk calamiteitenplan omvat de 10 volgende stappen/onderdelen:

Breng de veiligheidssituatie van je woning en je omgeving in kaart. Denk hierbij in de eerste plaats aan je eigen woning. Om de impact van calamiteiten te verkleinen en om ongelukken in huis te voorkomen maak je je eigen woning eerst zo veilig mogelijk. Denk aan de brandveiligheid, rook- en koolmonoxidemelders, controle van je ventilatiesysteem, veilige trappen, vastzetten van een kast aan de muur, loszittende planken vastzetten. Ga vervolgens in kaart brengen wat de risico’s in jouw omgeving zijn en waar je je op voor wilt bereiden. Een handig hulpmiddel hierbij is de website Risicokaart.nl met een overzicht van mogelijke risicosituaties bij jou in de omgeving.
Haal een goed gevulde verbandtrommel in huis en zorg dat je een EHBO-cursus doet. Alle gezinsleden, inclusief de oudere kinderen, zouden eigenlijk eenvoudige eerste hulp moeten kunnen verlenen.
Zorg voor een veilige ontmoetingsplek en een vast contactpersoon voor calamiteiten. Door de uiteenlopende gevolgen van de diverse calamiteiten is het verstandig om twee of meerdere veilige ontmoetingsplaatsen met elkaar af te spreken. Allereerst een veilige plek direct buiten het huis waar iedereen naar toe gaat, bv. in het geval van brand. Dit kan een grote boom in de straat zijn of het huis van de buren. Daarnaast spreek je een veilige plek af in de wijk of plaats waar je woont, zoals een restaurant, bibliotheek, winkelcentrum of het huis van een goede vriend of familie. Een nuttige extra ontmoetingsplek zou een veilige plek buiten je woonplaats of regio kunnen zijn. Mogelijk kun je niet terug naar je huis, woonplaats of regio, doordat iedereen daar geëvacueerd is of alles er onder water staat.

Zorg ervoor dat iedereen deze plaatsen weet te vinden en er bv. een telefoonnummer van heeft. Als aanvulling zou je ook nog een contactpersoon kunnen aanstellen. Bijvoorbeeld een familielid of goede vriend in een andere regio. Elk gezinslid moet ten alle tijden over het telefoonnummer en adres van dit contactpersoon kunnen beschikken. Deze contactpersoon en het veilige adres buiten je woonplaats of directe regio zouden ook gecombineerd kunnen worden.
Zorg voor een adequate drinkwatervoorraad. Mogelijk houdt de watervoorziening er mee op of is het drinkwaterkwaliteit niet meer betrouwbaar door een calamiteit. Leg daarom een noodvoorraad water aan.

Houd hierbij zeker de minimaal aanbevolen hoeveelheid water van 3 tot 4 liter per persoon per dag aan voor minimaal drie dagen. Je kunt hiervoor pakken bronwater aanschaffen of kraanwater opslaan in goed gereinigde flessen, jerrycans of watervaatjes. De voorraad noodwater bewaar je op een koele en donkere plaats en dien je elke 6 maanden te verversen of ‘roteren’.

Een bijzonder nuttige hulpmiddel is een waterfilter omdat je hiermee altijd de beschikking hebt over veilig drinkwater, zelfs als je water uit je regenton of de stortbak van je toilet gaat gebruiken. Ook het water uit je watervoorraad kun je er voor de zekerheid nog mee zuiveren. Met een goed waterfilter zuiver je zelfs water uit een vieze sloot tot schoon drinkwater.
Leg een voorraad lang houdbaar voedsel aan. In Nederland is het advies om zeker voor drie dagen voedsel in huis te hebben. De Duitse overheid adviseert om voor minstens 10 dagen voedsel en water in huis te hebben. Hoewel de mens in noodsituaties dagen en zelfs weken zonder eten kan overleven is het desalniettemin verstandig om een noodvoorraad voedsel aan te leggen.

Kies hierbij voor voedsel dat ongekoeld bewaard kan worden zoals ingeblikte en gevriesdroogde levensmiddelen. Vergeet niet om een blikopener en wat bestek bij je voorraad te bewaren. Valt de stroom uit, consumeer dan als eerste het voedsel uit je koelkast en vervolgens het eten dat in je diepvriezer ligt. Het voedsel in je vriezer blijft nog wel een dag of drie goed wanneer je de deur van de vriezer zo min mogelijk opent.
Stel zelf een noodpakket samen of schaf een noodpakket aan. In Nederland is het bezitten van een noodpakket een nog relatief onbekend fenomeen, maar in Amerika is het heel normaal om er een in huis te hebben. Men adviseert daar om twee noodpakketten samen te stellen; een uitgebreid noodpakket voor wanneer je in huis moet of wilt blijven en een kleiner, lichter en makkelijker mee te nemen noodpakket, een vluchtrugzak, voor het geval je je huis moet verlaten.

Ons advies is om zeker één noodpakket in huis te hebben en die te verpakken in een rugzak of schoudertas. Een van de belangrijkste items in je noodpakket is een noodradio op batterijen of met ingebouwde accu. Zo kun je op de hoogte gehouden worden van actuele informatie van de overheid tijdens rampen, calamiteiten of noodsituaties. Ook de EHBO-kit uit stap 2 hoort in dit noodpakket te zitten.

De Nederlandse overheid adviseert om de volgende zaken in je noodpakket te stoppen:
1. Water - zie stap 4
2. Lang houdbaar voedsel - zie stap 5
3. Radio op batterijen of opwindbare radio, afgestemd op de rampenzender
4. Zaklamp
5. Extra batterijen
6. EHBO-kit met eerstehulp-handboek
7. Lucifers (in waterdichte verpakking)
8. Waxinelichtjes of kaarsen
9. Warmhouddekens
10. Gereedschapsset
11. Waarschuwingsfluitje
12. Desinfecterende handgel
Daarnaast bewaar je in of bij je noodpakket nog de volgende zaken:
1. Contant geld en kopieën van identiteitsbewijzen en verzekeringspapieren
2. Reservesleutels van huis en auto
3. Plattegrond van de omgeving, een autokaart en een lijstje met de telefoonnummers en adressen van de veilige opvangadressen en contactpersoon/-personen; uit stap 3
4. Medicijnen op doktersvoorschrift
5. En eventueel verzorgingsartikelen zoals wc-papier, zeep en maandverband
Stel een vlucht- of evacuatieplan samen. Volg de aanwijzingen van de hulpdiensten op wanneer je je huis dient te verlaten, maar ontwikkel ook zelf vluchtplannen, voor bijvoorbeeld tijdens een woningbrand. Denk hierbij aan een evacuatieplan voor je woning zelf; hoe kom je je woning uit in het geval van brand, welke vluchtroutes zijn er naar buiten toe. Hoe kom je veilig en snel op een schuilplaats of de veilige ontmoetingsplek uit stap 3, en zoek dit uit voor meerdere rampenscenario’s.

Wanneer een zware storm op komst is of er dreigt een overstroming dan is een onderdeel van deze stap ook het opbergen/vastzetten van spullen rond het huis die mogelijk kunnen wegdrijven of -waaien. Verplaats belangrijke persoonlijke eigendommen zoals fotoalbums, financiële papieren en verzekeringsdocumenten naar een veiliger plek in huis of zelfs naar een lokatie buitenshuis.

Ook gevaarlijke stoffen zoals chemische middelen, verf en olie zou je veilig moeten stellen zodat deze niet in het milieu terecht komen bij een overstroming. Vergeet tenslotte niet de elektriciteit, het gas en het water af te sluiten wanneer je geëvacueerd wordt of voor langere tijd je woning verlaat.
Bereid je voor op onvoorziene situaties wanneer met je auto reist. Voor alles geldt, ga niet de weg op als het niet nodig is. Zorg er ook altijd voor dat je met een technisch goed onderhouden voertuig de weg op gaat. Zorg ook voor een brandblusser, ehbo-trommel, gevarendriehoek en veiligheidshesje in het voertuig. In sommige landen zijn aanvullende zaken verplicht, zoek dit tijdig uit, bijvoorbeeld op de website van de ANWB.

Neem in de wintermaanden, wanneer je mogelijk kunt stranden in de sneeuw, extra voorzorgsmaatregelen door warme kleding, een warme deken/slaapzak, een schep, drinkwater en eten (bv. snackrepen) mee te nemen. Vermijd bruggen, viaducten, hoogspanningsmasten en andere kwetsbare objecten tijdens zware stormen en overstromingen. Verlaat tijdig je voertuig en zoek een veilig gebouw of hoge plek op bij stormen en overstromingen. Een auto is geen veilige plek bij zware stormen en overstromingen. Bij een aanrijding; breng eerst jezelf en andere betrokkenen in veiligheid en zorg voor gewonden. Verplaats gewonden niet, maar wacht op de hulpdiensten. Zorg dat de voertuigen veilig staan. Gebruik een gevarendriehoek om het andere verkeer te waarschuwen. Wanneer het verkeer niet wordt geblokkeerd laat je de voertuigen staan. Moet je auto wel verplaatst worden, maak dan eerst zoveel mogelijk foto’s van de situatie en verzamel bewijs.
Bereid je voor op calamiteiten op school of werk. Vraag naar het calamiteitenplan op je werk of op de school van je kinderen. Als er geen calamiteitenplan aanwezig is, vraag dan of er een ontwikkeld kan worden of bied aan om er een mee te helpen opzetten. Als je in een hoog of groot gebouw werkt, zorg dan dat je de belangrijke vluchtroutes en nooduitgangen kent. Een zaklamp in je bureau bewaren is zeker een goed idee.
Zorg dat je je calamiteitenplan elk half jaar oefent, aanpast aan veranderende omstandigheden en de noodvoorzieningen periodiek controleert. Controleer de voedsel- en watervoorraad, check de inhoud van je noodpakket en denk ook het onderhoud van je brandblussers en rookmelders. Handig is om hierbij een checklist op te zetten en deze dan telkens af te werken.

Tenslotte

Dit 10-stappenplan is slechts een leidraad en zeker niet volledig! Dat kan ook bijna niet gezien de vele mogelijke calamiteiten, rampen en noodsituaties. En de vele verschillende omstandigheden en gezinssituaties die er bestaan. Hopelijk helpt het je wel een eind op weg en zet je snel de eerste stappen naar een veiliger omgeving voor jou en je gezin.